Cashuurtu Waa Tiirarka ay Dawladu ku Shaqayso
Cashuurtu waxay kow ka tahay Hab-maamulka kala socodsiinta Howlaha dawlada taaso ay ku dabareyso hawlaheeda u Qorsheysan iyo ilaalinta hantida umada taaso ay dawladu ku bixiso adeeg hufan oo ay bulshadana wax- ugu qabanayso adeegyada kala duwan sida kabayasha dhaqaalaha ,cafimaadka waxbrashada, tasoo ay Masuul katahay Wasaarada Maaliyada iyadoo sameysa miisaniniyada sanadeed isku dheeli tiran( Budget and expenditure) , hadaba si-guud madama dawlada-dhexe Masuul ugu tahay Dakhliga iyo kharashkaba hadana waaxo kalena wey ururin karan iyadoo oo hab-midaysan wasaarada maaliyadu u record Garaneyso marka waxaa waajib ku ah muwaadin kasta in uu noqdo cashuur-bixiye u hogaansan hanaanka dawlada oo aan cashuurta khiyaameyn
Hadaba Cashuurtu waxay ukala baxda laba waaxood oo kala ah (indirect taxes and Direct taxes) Cashuurta dadban iyo Cashuurta Tooska ah , waxaa iyaguna qaadi kara cashuurta dawladaha hoose(local Government ) oo arimaha bulshada horumarinta iyo Qurxinta magaaloyinka Iyana si sharci ah uqaadi kara marka intaa la qaado cashuurtu waa in aad loo ilaaliya in aan la,lunsan oo aan shaqsiyaad aaney lunsan somalialnd wasaarada maaliyada waxaa cashuuraha u qaabilsan waaxda Kastamka iyo Cashuuraha beriga labadaa waaxoodba waa ilaha dakhliga ee wasaarada Maaliyada waa in la xoojiyaa si cashuurta dawladu u hesho cashuurtii waajibtey ,cashuurtu waxay ku waajibtahay shaqsi kasta iyo hayad kasta oo sharci (an individual or legal entity ) hadaynu eegno cashuuraha Beriga oo kale cashuurta ay qadaan waxay ka koobantahay sidan cashuurta Macash-macaashak
Road tax Cashuurta wada marista
Rent house tax cashuurta guryaha ijaarka ah
Stamp duty tax
Inheritance tax cashuurta dhaxalka
Corporation tax cashuurta shirkadaha
Construction befit tax including all income tax cashuurta macashka faa,idada
Building taxes cashuurta dhismayasha
Payroll taxes cashuurta shaqaalaha
Sales taxes Cashuurta iibka
Income taxes cashuurta Macashmacaashka
Sidoo kale waaxa kastamaduna waxay cashuuran alaaboyinka soo degaya iyo alaabta dalka ka baxaysaba
Ama laga dhoofinayo (imports and exports) waana isha ugu muhiimsan ee loo bahanyahay in la hubiyo tacrifadaha waxyabaha soo degaya ee kontiinarada ku jira in la baadho si loo garto si hufan Shaqaalaha Goobta kusugani hubiyaan inaaney dhicin alaab tacrifadeedu qalitahay oo tacrifad jaban lagu cashuuray wana meelaha mar-mar ay dhici kart il-duuf cashuureed ee tii logutalgalay ahay ka dhacdo
Waxaa kale oo dawladu qaadi karta cashuuro kale oo magac loo bixin karo hadii loo bahdo
Progressive taxes Cashuurta horumarsan
Regressive taxes Cashuuraha soo noq-noqda
Proportional and flat taxes Cashuur udhigma iyo mid siman
Capital gains taxes. Cashuurta rasamaalka ah
Excise Taxes cashuur dhaaf
Sales Tax cashuurta iibka
Property Taxes cashuurta hantida
Cashuurta kale ee Dawladuu qaadi karto ee muhiimka ah Waa ta Shirkadaha Isgaadhsiinta
Telecommunications taxes and surcharges cashuurta Isgaashsiinta iyadoo laga Cashuurayo incoming calls iyo out going calls waxaana laga cashuuraya internet as local or wireless telephone, cable ,electric
Waana cashuurta dawlada Hadyo Jeer ka baaqata, Ganacsatada wadanka waxaan usoo jeedin laha iney dowladooda si hufan ay cashuurta ugu soo xereyaan madama aynu nahay wadan soo kobcaya,
By. Abdirizak A.Shire
Degree Development . Study
Master Degree HRM