Ethiopia maal-gashiga 4 ta Dekadood ee xeebaha somalida Saylac ama Lughaya ha ugu horeeyaan 4 sababood dartood. Dr.khadar-Libaaxley.

Ethiopia maal-gashiga 4 ta Dekadood ee xeebaha somalida Saylac ama Lughaya ha ugu horeeyaan 4 sababood dartood. Dr.khadar-Libaaxley. Kadib Hambalyo iyo bogaadin rai’sal wasaaraha itoobiya Dr. aby axmed cali oo ah xidig weyn oo u soo baxay geeska afrika marka la eego isbadelada taariikhda galey ee uu ku sii socdo rasadooda , dhamaantoodna xisaabsan mucjisooyin wax ku ool ah ; Si kooban waa tuma itoobiya? Ethiopio waa hoyga xarunta rasmiga ah ee afrika, waa gayigii ay ku bad-baaday 2 jeer diinta aan haysto aniga iyo muslimiin badan xilligii ay biqilka ama curdinka aheyd; kadib ishaarada hijrada baladul xabash ee asxaabta (Nabi maxamed NNKH) Somaliland waxa ay nasiib u heshay marinka hijradaa bilaadul xabash ( saylac) marinka iyo albaabkii ay soo mareen hormadii ugu horeysay ee diinta islaamta qaadatay si ay itoobiya magan-galyo siyaasadeed ugu joogaan; ugu danbeyn itoobiya meeshii laga xoreeyey Somaliland dulmiga taliskii Somalia 1990. 6/16/2018 waxa magaalada muqdisho hishiis iskaas

Kadib   Hambalyo     iyo     bogaadin     rai’sal       wasaaraha       itoobiya    Dr.  aby   axmed  cali    oo   ah   xidig    weyn   oo   u   soo   baxay    geeska     afrika   marka     la   eego   isbadelada   taariikhda  galey  ee  uu  ku   sii    socdo   rasadooda ,  dhamaantoodna  xisaabsan    mucjisooyin   wax   ku   ool    ah ;   Si    kooban   waa   tuma  itoobiya?  Ethiopio   waa    hoyga    xarunta    rasmiga    ah   ee   afrika,   waa    gayigii    ay    ku   bad-baaday   2 jeer     diinta     aan    haysto    aniga    iyo    muslimiin   badan    xilligii  ay    biqilka     ama   curdinka   aheyd;  kadib    ishaarada     hijrada   baladul   xabash   ee  asxaabta   (Nabi   maxamed   NNKH)  Somaliland    waxa    ay   nasiib   u    heshay   marinka    hijradaa    bilaadul    xabash ( saylac)   marinka   iyo   albaabkii    ay   soo   mareen   hormadii   ugu    horeysay   ee   diinta   islaamta    qaadatay   si   ay    itoobiya   magan-galyo    siyaasadeed    ugu    joogaan;  ugu    danbeyn    itoobiya     meeshii   laga  xoreeyey    Somaliland   dulmiga    taliskii    Somalia   1990.

6/16/2018    waxa   magaalada   muqdisho   hishiis     iskaashi    oo  dhinacyo   badan   khuseeya   wada-jir     ku   wada   saxeexday   dawladaha   Somalia  iyo  itoobiya ;  kaas  oo  ay   ugu   muhiimsaneyd    maal-gashiga    4   dekadood   dhanka   itoobiya    oo  mudan   in   si   weyn    loo    soo    dhaweeyo;

Waxa    aan   rajeynayaa    maal-gashiga   4  ta   dekadood   ee  itoobiya   xeebaha  soomaalida   ku  maal-gashaneyso    in   dawlada    muqdisho    u  qaybiso    fursada  maal-gashiga  4ta   dekadood   sida   tan  ( 2 ports  for   Somaliland  because  of  stronger    stability   and    peace   than  Somalia   and  2  ports   for   Somalia )   khayrka   iyo    khayraadka   kale    ee   dunida    ka   soo   kor-dhaayana    nabad,  xasilooni    iyo   buuq    la’aan    lagu   sugo    inta    Somaliland   aqoonsi   buuxa   ka   hellayso    Somalia   iyo   dunida   inteeda   kale.

Waxa   aan    madaxweynaha    Somaliland,  madaxweynaha   Somalia   iyo   rai’sal  wasaaraha    itoobiya    iyo    dhamaan    cid   kasta   oo   ay   khusayso      maal-gashigan  4ta   dekadood   ee  itoobiya   maal-galinayso     in   ay   ugu   horeysiiso   maal-galinta   dekada  ( Saylac   ama  Lughaya)   sababahan   dartood:

1. Gumeystaha   hortii   dekada   saylac    oo   aheyd   dekada   ugu   weyn   geeska  afrika    ee   ay   gacanta   ku   hayeen   dawladii    cusmaaniyiinta   iyo   boqortooyadii  (ADAL)  oo   ay    caasimad  u   aheyd    saylac    geeska    afrika  isla  markaana   aheyd  marinka   koowaad   ee   itoobiya ( Zaila  to  Harar),  raad    iyo   taariikh   islaam   ka   carar    darteed   gumeysta   yaashii     ingiriiska  iyo   faransiisku     si    qabow   albaabada    u   xidheen     dekadii   saylac   iyo   horumar   ay    siisameyn     la   hayd  intaba.

2.  juquraafi    ahaan    maabka   iyo  xuduuda   caalamiga    meel   kasta   oo   Gobolka Awdal   ka  mid  ah   ayaa   ah    halka   ( biyaha   bada   itoobiya    ugu   dhow)  marka  laga    qiyaas    qaato    fogaanta   badka   dhulka    magaalooyinka   Somaliland   ee  xadka   itoobiya   ku  yaal   inta   ay   u  jiraan   biyaha   bada    tusaale   ahaan   xarunta gobolka   Awdal  ee    Borama   iyo   Xariirad   oo     ku   teedsan   xadka  Somaliland  iyo  itoobiya   waxa  ay   biyaha   bada   u   jiraan   sida   tan  ( Borama   to   Lughaya= 118 km,   Xariirad   to   saylac = 150 km;  iyada   oo    waliba   meesha     kale    ee   itoobiya  biyaha    bada   ugu    soo    dhaw   tahay    xarunta   gobolka    saaxil   ee    barbera ( Berbera   to   wajaale = 250 km.

3. mar-kale    sameyska   dhulka  ,  maabka    iyo   xuduuduhu   sida   ay   u   yaalaan    ( Xeebaha   gobolada    Awdal  iyo  Salal    waa   xeebaha   kaliya   Djabuuti   marka   laga  reebo   ee    u  dhaw   Xarunta   Caasimada   itoobiya   Adis  ababa ,  xarunta    dawlad  deegaanka   soomaalida   itoobiya   ee   jigjiga   iyo    xarunta   guud   ee    ganacsiga  itoobiya   Diri-dhaba)  marka   laga   qiyaas   qaato   fogaanta   badka   dhulka  xuduuda  itoobiya  inta    ay   biyaha    bada   u   jiraan   Somalia    iyo    Somaliland.

4. Gobolada   Awdal  iyo  Salal    ayaa    ah    kuwo    100  sanno   ee   u   danbeeyey   hoy  u noqday  (  Nasiib   daro   siyaasadeed ) marka   laga  yimaado   ifafaalaha   muuqda  ee   dhoolka   soo   shitay;  nasiib   darooyinkaa   siyaasadeed   ee   ku   habsaday  gobolka    waxa   ka  mid   ahaa:   dawladii   1961   israacii   Somaliland   iyo  Somalia  maal-galin   kasta    iyo  mashruuc    kasta  oo   qiima   leh    iyo   mid   aan   qiima   la heynba    intuba   ma   soo   dhaafi   jirin    magaalooyinka   iyo  deegaanaada  siyaasiinta   talada    dalka   gacanta   ku   haya    ee  ( Daarood  iyo  Hawiye) wixii   soo   dhaafa   waxa   ugu   weynaa   (  laameyda    dilla   ku   joogtay   iyo   dekada   Berbera  oo   ajaanid    dhisay) ; waxa   ay    mar-walba   u   eeg   tahay   in   cadaalad   daradu   hoy  u   tahay     madaxda   soomaalida   meel   ay   joogaan  ba   haba  yaraatee   iyaga  oo  aan   wax   tix-galin   ah   siinin   mudnaanta   iyo   ku  haboonaashaha   qaybinta  fursadaha   yimaada;  taa   badal  keedana   door   bida    fursad   kasta   oo  soo   baxda  ama   timaada   ka   fuur  yeelida  ( Deegaan  kooda    iyo   dadka    ay    isku   hayb  dhawyihiin)  waxa   aan  u   soo   jeedinayaa   madaxda   soomaalida   meel    ay   joogaan   ba   ilmaadeerayaal    doorkan   bal   jidhka   isyara   galiya,  indhahana   isku  qabta    oo   maal-gashigaa   4ta   dekadood   ee   itoobiya    mid   iskaga   soo   leexiya  dhanka   xeebaha  ( Awdal  iyo  Salal   ee    la   hagraday)   ee   waliba    buuxinaya  shuruudaha  itoobiya  dekadaha   ku   maal-gashaneyso    oo  ay   ugu    horeyso ( Nabad  galyada,   u  dhawaanta    xeebta   awdal    xadkeeda  iyo   u   dhawaanta  xeebta   awdal   ee   xarunta   ganacsiga   itoobiya   ee   diri-dhaba,  caasimada  itoobiya ee   addis  ababa  iyo   waliba   caasimada   dawlad   deegaanka   itoobiya).

Gunaanad  iyo  gabagabo :

Waxa   aan   ahey  muwaadin   reer  Somaliland  ah    aaminsan    gooni   isku    taaga   jamhuuriyada   Somaliland ;  hase   ahaatee  mar  hadaaney   ( Somalia   iyo   dunida inteeda  kale   wali   ina   aqoonsanin)  waxa   aan   aaminsanahay   saxna    aan  u  arkaa:

1)  in   wada   hadaladii    u  dhexeeyey   Somaliland  iyo  Somalia  dib   loo   furo   oo  waliba    dhankeena   ka  yimaadaa    illeyn   inaga   ayaa    dan   leh  oo   aqoonsiga  doonayee.

2)  maadaama   dunidu   wax   ku  bixiso,  ku   hishiis   gasho   magaca  Somalia   inta   aynu    u    kala    guureyno   Somaliland   iyo   Somalia   waa   in  aynu   dawlada  muqdisho    ka   doonano   qaybteena     deeqaha   dunidu   bixiso  iyo   waliba   maal-gashiyada   caalamiga   ahna   qeybteena    soo  qaadano  oo    ay    ka   mid   tahay   tan  4ta    dekadood ;  iima   muuqato   in   aynu   geed   cidla’ah    isku   xidhno;  ha  shaqeyso    diblomaasiyadu.

3)  Waxa    aan   rajeynayaa    maal-gashiga   4  ta   dekadood   ee  itoobiya   xeebaha  soomaalida   ku  maal-gashaneyso    in   dawlada    muqdisho    u  qaybiso    fursada  maal-gashiga  4ta   dekadood   sida   tan  ( 2 ports  for   Somaliland  because  of  stronger    stability   and    peace   than  Somalia   and  2  ports   for   Somalia )   khayrka   iyo    khayraadka   kale    ee   dunida    ka   soo   kor-dhaayana    nabad,  xasilooni    iyo   buuq    la’aan    lagu   sugo    inta    Somaliland   aqoonsi   buuxa   ka   hellayso    Somalia   iyo   dunida   inteeda   kale.

Dr.khadar -Libaaxley

dr.khadar05@gmail.com

gargorey4@gmail.com

Regional political analysts