Maxaad kala Socotaa Dhibaatooyinka ay Bulshada kale ku hayaan Beelaha La Haybsoocaa

Beelaha la hayb soocaa in aanan gabdhahooda la guursan, iyo in aan loo oggollaan guurka beelaha kale,intaas oo Qudha  kuma koobna faquuqa haysta.

Waxa ay ka Xidhxidhan yihiin dhexgalka iyo la macaamilka bulshada ay la Nool yihiin iyagoo AY Dhib ku Hayso  inay maqlaan Erayo niyadda kasii jabiya.

Taas ayaa loo aanaynayaa Sababta ay nolosha beelaha la hayb soocaa loogu tilmaami karo mid ka hoosaysa Soomaalida kale.

Jaamac Khadar Gaws waxaa uu Guddoomiye ka ahaa toban Sannadood qaybta ay beeshiisa oo kuwa la haybsooco ahi kaga nooshahay magaalada Hargeysa.

Hadaba Waraysiga Khadar ee Dhibaatooyinka Beeshiisa haysta ka waramaya Halkan Hoose ka Dhegayso ..

“anigu marka aan xafadaha iyo meelahan dhex jooga waxaan ahay qof firfircoon laakiin markaan melahaa kale aanu tagno waxaan nahay dad aan ka dhex muuqan umadda kaloo dee sida iyada oo ay wajiga nagaga cambaareysan tahay kolba midgaanimaa nalagu riixayaa dad ka takooran baanahay umadda oo waanan kaftami karin, war noo yara kaadi adiga midgaan baad tahay inteyda kale an haasowne” ayuu yidhi.

“Guurkana waa nalagu takooraa anigan kula hadlaya gabar baan qabaa magaalada Hargeysa ayuu aabbaheed deggan yahay dadka iskama naqanno ubadna wey ii leedahay aniga reerkeyga iyo ubadkeygiba gacanta ayaan ku haystaa laakin dad waxaa jira ubadkooda meel allaali meel ay u maraanba la’ dadna si cad baa looga qaatay ubadkoodi oo wax looga qabtay ma jirto”.

“Dhibaatada i haysata waxay tahay mar haddaan Ehelka xaakeyga ee xididka ii ahaan oo aanan is aqoon, walaaldeed aan dadka iska garaneyn mar haddaad xididki dhamaa ee aad gabarta ka qabtay dadka aadan ka aqoon, xaasku ehelkeeda taleefan bey kala xidhiidha markay u tageysana keligeed beey u tagtaa oo ubadkeyda ma ka xeysa” ayuu yidhi.

“baarlamaanka Somaliland wax qorsha cad ah oo u dejisan ama uu soo saaray oo Haybsooca lagaga hortagi karo ama maxkamadda sharciga ay ku dhaqmeysaayi ma jirto tan ugu daran weeyoo oo Soomaali la’aan xeer ay noo dajisay iyo sharci lna difaacay ma jiro dhaqaalahannaga ee liitana sida oo kale qayb ayey ka tahay xataa xaafadaha aan ku nool nahay noolal ahaan iyo horumar ahaanba wey ka hooseeyaan xaafadaha kale” ayuu yiri Jaamac Khadar Gaws oo BBC u warramay.

Gabooyaha maxaa loo guursan waayey?

Guurka Soomaalida ayaanan ahayn oo keliya Xidhiihd u dhaxeeya arooska iyo aroosadda balse sidoo kale waxa uu yahay xiriir u dhaxeeyo qoysas iyo qabiilo.

Bulshada Soomaalida dhexdeeda ayaa isdhexgalka guurka ku xidida, balse xaaladda qabiilka Gabooyaha ayaa ka bedalan.

Qofkii ka guursadana waxa uu halis ugu jiraa in la deyriyo.

Sahra oo aanan aheyn magaceeda dhabta ah, ayaa waxa ay jeclaatay wiil gabooye ah 18 sano ka hor.

Guurkeeda looma arkin mid lagu farxay oo mudan in loo dabaaldego balse waxaa loo arkay mid ceyb iyo sharaf dhac ah.

“Maalmo kaddib markii aan dhalay, waxaan aaday dukaanka, waxaase isoo ceersaday shan dumar ah, markii hore waa ay I qaban waayeen, balse waan kufay, kaddibna waan miyir daboolmay, shan maalmood ayuuna miyirka iga maqnaa” ayey tidhi Sahra.

Qabiilkan oo inta badan wajaha dulmi iyo takoor dhanka dhaqaalaha ah, ayaa haddana waxa uu qabtaa farsamooyin kala duwan oo ah kuwa Soomaalidu ka faanaan.

Todobaatameeyadii, Madaxweyne Maxamed Siyaad Barre, ayaa soo saaray sharci diiday faquuqa ka dhanka ah qabiilada laga tira badan yahay.

Arrintaas ayaa waddada u xaartay guurka labo ka mid ah fanaaniinta ugu caansan Soomaalida, waa Maryan Mursal, oo ka soo jeeda qabiilka Gabooyaha iyo Axmed Cali Cigaal oo kasoo jeeda beelaha kale ee Soomaalida.

Maryan Mursal, oo ka soo jeeda qabiilka Gabooyaha

Maanta Maryan waxa ay ku nooshahay London, waxa ay aaminsan tahay in ay tahay waqtigii dadkeeda ay u istaagi lahaayeen caddaalad darada ay wajaheen.

“Haddii aad madaxaada kor gayso, waxaa laguula dhaqmaa si habboon, haddiise aad isliidid waxaa laguula dhaqmaa six un. Sidaas darteed waxaan ka codsanayaa bulshadeenna in ay u istaagaan xaqooda, naftoodana ku kalsoonaadaan si ay usoo ceshadaan qabkooda iyo aqoonsigooda” ayay tiri Maryan Mursal.

Ninka lagu magacaabo Ismaaciil waa qof kale oo Gabooyaha ka tirsan oo London ku nool, waxana uu yiri “Gabadhayda iyo nin yar ayaa is caashaqay, ka hor intii aysan bilaabanin xafladii meherka waxa ay na weeydiiyeen qabiilkeena, waxaan u sheegay in aan Gabooye nahay, waxayse noo sheegeen in aysan ka guursanin Gabooyaha, waxayna nagu yiraahdeen aan dib u kulano, waa arrin aad niyad jab u ah oo bini’aadanimada ka baxsan”

ay u dagaalamaan xuquuqdooda, arrimaha ayaana si tartiib ah isku badalaya.

Balse ma fudada qarniya badan oo ay soo socdeen faquuq in la soo afjaro.

Waalidiin badan sida Sahra oo kale oo ku nool Hargeisa iyo Cabdi oo ku nool London ayaa ku dadaalaya in ay ka ilaaliyaan caruurtooda faquuqii ay la soo kulmeen.

Balse waxa ay sidoo kale ogyihiin in badalitaanka dhaqan soo jireen ah ay qaadaneyso muddo dheer.

Taasna waxa xilli dambe ku tahay jiilka maanta jooga.